[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Znawcy tego tematu rozumieją animację jako kierunek działania z ludzmi
i dla ludzi w celu bardziej aktywnego i twórczego życia. Może być skierowana
do grupy ludzi albo do poszczególnych jednostek danej społeczności w celu wy-
zwolenia czy zainicjowania twórczości. Animację traktuje się jako metodę pracy
kulturalnej i społeczno-wychowawczej, która polega na
stymulacji do aktywnego zachowania zarówno zbiorowości terytorialnej
(społeczności lokalnej), jak i małej grupy, do działania mającego na celu
ulepszanie życia społecznego środowiska poprzez ukazywanie wizji owych
ulepszeń, stymulowanie ludzi do ich realizacji, bądz też działania wydoby-
wające występujące potrzeby, zainteresowania, motywacje wśród członków
danej grupy społecznej, indywidualnych osób194.
P. Besnard uważa, że animację społeczno-kulturalną możemy postrzegać na
kilku poziomach i w zależności od tego będzie różnie definiowana. Na poziomie
ogólnym traktowana będzie jako
metoda lub technika wyzwalająca aktywność kulturalną, na poziomie mi-
krospołecznym jako metoda stymulująca twórcze zachowania grupy, na po-
ziomie jednostkowym jako proces, metoda, zespół działań aktywizujących,
193
Hasło: Animer [w:] K. Kupisz, B. Kielski, Podręczny słownik francusko-polski, Warszawa 1983.
194
J. Kargul, Animacja społeczno-kulturalna [w:] T. Pilch, I. Lepalczyk (red.), Pedagogika społeczna,
dz. cyt., s. 273.
3. Metody pracy profilaktyczno-wychowawczej w środowisku 97
wyzwalających twórczą aktywność zarówno animatorów, jak i uczestników
procesu animacji195.
W pracy profilaktyczno-wychowawczej prowadzonej na ulicy rozumienie zna-
czenia tego terminu wskazuje na animację jako na proces, który nie tylko pobudza
i ożywia, ale przede wszystkim pomaga w odkrywaniu sił twórczych, siebie same-
go. Zdaniem J. Kargula termin animacja w języku polskim jest równoznaczny
ze słowem aktywizacja , chociaż w wielu przypadkach ma głębsze znaczenie.
Animacja jako metoda pracy pedagoga ulicy w środowisku otwartym dotyczy
dzieci ulicy, które zamieszkują osiedle, miasto czy wieś. Charakterystyczny dla tej
grupy jest wzajemny układ stosunków społecznych prowadzący do tworzenia się
więzi oraz identyfikacji z daną grupą czy miejscowością. Zrodowisko społeczne
człowieka ma duży wpływ na jednostkę.
Znawcy tematu zwracają uwagę, że istnieje naturalna potrzeba uruchomienia
sił społecznych jako pewnego potencjału drzemiącego w środowiskach i wykorzy-
stanie go do przeobrażeń, zmian na poszczególnych szczeblach życia danej spo-
łeczności. J. Kargul uważa, że dzięki animacji i wykorzystaniu możliwości danego
środowiska można dokonywać jego przeobrażeń czy zmian zarówno o charakterze
kulturalnym, społecznym, jak i ekonomicznym.
Istotą bowiem tak rozumianej animacji jako metody środowiskowej
jest doprowadzenie do zespołowej działalności ludzi zamieszkałych na
danym terenie, którzy pragną poprawić sobie warunki własnego życia.
[...] Celem tak rozumianej animacji jest stymulacja przemian w dziedzinie
systemów wartości, wykształcenia selektywnej postawy wobec atakujących
poszczególne jednostki ludzkie nowych idei, nowych wzorów zachowań,
które przyjmowane, szczególnie przez młodzież, mogą się przyczyniać do
poważnych zaburzeń funkcjonowania środowiska społecznego196.
Istnieje szereg barier, które napotyka pedagog ulicy, a które uniemożliwiają
zastosowanie tej metody w społeczności lokalnej czy w środowisku. Przemiany
społeczne i transformacja ustrojowa spowodowały dezintegrację społeczną róż-
nych środowisk, takich jak: rodzina czy bliscy sąsiedzi. Inną barierą jest zanik czy
zupełny brak autorytetów lokalnych, natomiast osoby nierealizujące się w danym
środowisku, przestają utrzymywać więzi z otoczeniem sąsiedzkim czy nawet ro-
dzinnym. Animacja społeczna może rodzić w niektórych kręgach środowiskowych
opór związany z przyjęciem norm i wartości proponowanych przez animatora197.
Ważne dla oddziaływań animacyjnych jest stworzenie takich warunków, aby
195
L. Besnard, L animation socioculturelle. Problematique, Paris 1978, cyt. za: T. Pilch, I. Lepalczyk
(red.), Pedagogika społeczna, dz. cyt., s. 282.
196
J. Kargul, Animacja społeczno-kulturalna, dz. cyt., s. 276.
197
Tamże, s. 277.
98 Rozdział III. Rola pedagoga ulicy w profilaktyce środowiskowej
osobom czy grupom pokazać i pomóc odkryć w sobie siły do wyrażania swoich
stanów emocjonalnych.
Równie ważnym obszarem zainteresowań pedagogów ulicy jako animatorów
jest czas wolny dzieci i młodzieży. Charakterystyczne dla współczesnych czasów
jest unikanie wysiłku fizycznego, izolacja społeczna oraz działania niewymaga-
jące skomplikowanych procesów myślowych. Wobec tego czas wolny to przede
wszystkim oglądanie telewizji, filmów wideo, a także gry na automatach i po-
szukiwanie mocnych wrażeń to najbardziej popularne typy zachowań młodych
ludzi. We Francji badacze zwrócili uwagę, że animacja stwarza szanse dla rozwoju
talentów dzieci i młodzieży, jest alternatywą dla nudy, przeciwdziała zagrożeniom
i patologii społecznej198.
Działania animacyjne wobec dzieci ulicy powinny wywoływać pozytywne
zmiany przejawiające się w osobowości poszczególnych jednostek. Do takich ka-
tegorii zmian można zaliczyć: przyrost wiedzy przez poszerzanie sfery poznawczej,
rozwój umiejętności oraz wykorzystanie zdobytej wiedzy i doświadczenia, zmianę
postaw, szczególnie ważną, gdy dotyczy młodzieży i jej zachowań destrukcyjnych,
u podstaw których leżą agresja, brak tolerancji itp. Zmiana hierarchii wartości
pod wpływem aktywności animatorów ma znaczenie w przypadku grup młodzie-
żowych, których działania często są szkodliwe i pozbawione wartości, ostatnia
kategoria to zmiana wzorów kulturowych w obrębie danej społeczności.
Działania animacyjne ukierunkowane na dzieci spełniają jeszcze jedną ważną
funkcję uczą akceptacji siebie, poczucia własnej wartości, bez których nie byłyby
możliwe jakiekolwiek zmiany i naprawa ewentualnego zła. W środowisku lokal-
nym pedagog ulicy jako animator i inicjator działań wpływa w sposób szczególny
na losy swoich wychowanków. Wskazuje im drogę do pełnego zaistnienia w życiu,
dostarcza wskazówek, jak osiągnąć sukces oraz motywuje do zmiany zachowania.
Motywowanie jest istotnym elementem w pracy wychowawczej, ponieważ młodzi
ludzie szybko ulegają zniechęceniu z różnych przyczyn i wycofują się (doznają
krzywdy, z braku postępów, nie wierzą we własne możliwości). Animacja jako
ożywianie, tworzenie korzystnego, pozytywnego środowiska do pełnego rozwoju
dzieci umożliwia im działania, w których mogą odnosić swoje małe sukcesy. Ma-
jąc określone cele, dążą do ich osiągnięcia. Poczucie odpowiedzialności za podjęte
działania, połączone ze wsparciem, to wielki czynnik motywujący. Im więcej suk-
cesów dzieci odniosą w różnych zajęciach, tym bardziej wzrasta u nich poczucie
własnej wartości i kształtuje się pozytywny obraz siebie199.
Podsumowując, animacja z jednej strony może być rozumiana jako metoda
ożywiania, jako bodziec do odkrywania siebie, swoich możliwości, a z drugiej stro-
ny jako podejmowanie działań animacyjnych mimo licznych barier w środowisku
198
J. Kargul, Animacja społeczno-kulturalna, dz. cyt.
199
J. Kawalec, Rola środowiska rodzinnego w wychowaniu dziecka sukcesu, Edukacja i Dialog
2000, nr 5.
3. Metody pracy profilaktyczno-wychowawczej w środowisku 99
lokalnym. Animatorzy przez swoje propozycje i działania wobec jednostek i grup
społecznych mogą przeciwdziałać bierności, izolacji oraz powodować zmiany
w osobowości.
Ogromną rolę odgrywa metoda animacji w odniesieniu do dzieci, ponieważ
wpływa na zwiększenie ich aktywności, twórcze i bezpieczne spędzanie wolnego
czasu, przeciwdziała nudzie, a także kształtuje kreatywność zarówno wśród dzieci,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]