[ Pobierz całość w formacie PDF ]
waniem lekarza a powstałą szkodą na osobie pacjenta.
Wi na l ekarza j ako przesł anka odpowi edzi al noś ci zakł adu
Wina lekarza w wyrządzeniu szkody pacjentowi jako przesłanka cywil-
noprawnej odpowiedzialności ZOZ wobec poszkodowanego powinna być ro-
zumiana tak, jak rozumie się winę dłużnika w prawie cywilnym. W prawie cy-
wilnym wina obejmuje dwa elementy: obiektywny i subiektywny. Zachowanie
27
Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w z 28.04.1998 r., I ACa 308/98, Prawo i Medycy-
na nr 12/2002, s. 147, wraz z aprobującą glosą M. Nesterowicza. W powołanym orzeczeniu uznano, że
w razie zakażenia pacjenta chorobą zakazną, pozwany szpital, chcąc się zwolnić od odpowiedzialności,
powinien przynajmniej wykazać, że istniało wysokie prawdopodobieństwo innego powstania szkody .
28
Zob. wyrok SN z 17.06.1969 r., II CR 165/69, OSPiKA 1969 r., nr 7-8, poz. 155; wyrok SN
z 14.12.1973 r., II CR 692/73, OSNCP 1974, nr 10, poz. 155; orzeczenie SN z 17.07.1974 r., II CR
415/73, niepubl.; orzeczenie SN z 3.10.1979 r., II CR 304/79, OSNCP 1980, nr 9, poz. 64; wyrok SN
z 27.02.1998 r., III CKN 625/97, Prawo i Medycyna nr 3/1999, s. 130; wyrok SN z 6.11.1998 r., III
CKN 4/98, Prawo i Medycyna nr 3/1999, s. 135; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 9.02.2000 r.,
I ACa 69/00, Prawo i Medycyna nr 11/2002, s. 124, z glosą M. Nesterowicza; wyrok SN z 13.06.2000 r.,
Lex nr 52689; orzeczenie SN z 17.07.1974 r., II CR 415/73, niepubl.;
29
Wyrok SN z 5.07.1967 r., I PR 74/67; OSN 1968, nr 2, poz. 26.
116 Anna Rososzczuk [898]
lekarza ocenimy jako bezprawne, gdy naruszy on reguły postępowania, nakazy
czy zakazy zawarte w przepisach prawnych lub wynikające z zasad współżycia
społecznego. Element subiektywny winy odwołuje się do przeżyć psychicznych
osoby, łącząc winę z możliwością postawienia sprawcy zarzutu podjęcia nie-
właściwej decyzji, a w konsekwencji nagannego zachowania się w konkretnej
sytuacji. Stawiamy sprawcy zarzut, że nie uczynił tego, co należało, choć mógł
i powinien30.
Wina nieumyślna polega na ogół na niezachowaniu wymaganej staranności.
Może też polegać na lekkomyślności gdy sprawca przewiduje możliwość spo-
wodowania szkody w wyniku naruszenia obowiązku, lecz bezpodstawnie przy-
puszcza, że uniknie wyrządzenia szkody, lub na niedbalstwie gdy nie przewi-
duje wyrządzenia szkody, mimo że mógł i powinien przewidzieć nastąpienie tego
skutku.
Przy ustalaniu winy nieumyślnej sprawcy szkody zachowanie konkretnego
sprawcy porównuje się z określonym, abstrakcyjnym wzorem prawidłowego po-
stępowania. Wina w ujęciu cywilistycznym ma charakter wysoce zobiektywizo-
wany, co oznacza, iż cechy indywidualne sprawcy mają znaczenie drugorzędne,
a wiodącą rolę odgrywa wzorcowy model zachowania31.
Jeżeli lekarz wyrządził szkodę, lecz w jego działaniu nie można stwierdzić
braku należytej staranności (gdyż w okolicznościach konkretnego przypadku
uczynił wszystko w granicach swoich możliwości i dostępnych środków), nie
można przypisać mu winy, a tym samym obciążyć ZOZ odpowiedzialnością za
szkodę. Sytuacja taka może mieć miejsce na przykład przy zabiegach operacyj-
nych szczególnie trudnych i skomplikowanych, przy nieprawidłowościach ana-
tomicznych, kiedy prawdopodobnie żaden specjalista nie byłby w stanie uniknąć
wyrządzenia szkody.
W wyroku z 8 grudnia 1970 r.32 Sąd Najwyższy stwierdził, że nie ma pod-
staw do stwierdzenia winy lekarza w sytuacji, gdy błędne stwierdzenie choroby
u osoby zdrowej było usprawiedliwione występującymi objawami, a zastosowa-
ne leczenie, którego niezwłoczne podjęcie w razie rzeczywistej choroby byłoby
30
W. Czachórski: Zobowiązania, Zarys wykładu, s. 203.
31
Zob. szerzej B. Lewaszkiewicz-Petrykowska: Wina lekarza i zakładu opieki zdrowotnej, ,,Prawo
i Medycyna nr 1/2005, s. 13;
32
Wyrok SN z 8.12.1970 r., II CR 543/70, OSN 1971 r., poz. 136. W tej sprawie małoletnia powód-
ka domagała się zadośćuczynienia za krzywdę w postaci cierpień fizycznych i psychicznych związanych
z umieszczeniem po urodzeniu w poduszce Freyki, służącej do leczenia u niemowląt wrodzonego zwich-
nięcia stawu biodrowego (przez utrzymywanie kończyn dolnych w rozstawieniu). Lekarze zastosowali
tego rodzaju terapię zapobiegawczo, chcąc wyeliminować powstanie w przyszłości wady grożącej kale-
ctwem i tym samym uniknąć przeprowadzenia ewentualnej operacji.
[899] Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez lekarza 117
celowe, nie przyniosło ujemnych następstw, poza przemijającymi dolegliwoś-
ciami. W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że od lekarza nie można wyma-
gać nieomylności, a powstrzymywanie go przed podejmowaniem decyzji co
do sposobu leczenia w sytuacjach wątpliwych (zwłaszcza gdy chodzi o środki
niestwarzające niebezpieczeństwa dla zdrowia) z pewnością nie leży w interesie
pacjentów.
Ocena winy zawsze dokonywana jest ex post, po nastąpieniu zdarzenia,
z którym związana jest ewentualna odpowiedzialność sprawcy. Należy wówczas
brać pod uwagę stan wiedzy medycznej z chwili, w jakiej lekarz wybrał i zasto-
sował określoną metodę leczenia. Należy bowiem zwrócić uwagę na to, że mię-
dzy chwilą wykonania zabiegu a momentem wydawania wyroku mógł nastąpić
znaczny postęp medycyny. Lekarzowi nie można postawić zarzutu, że posłużył
się metodą, która w czasie, kiedy wyrządził szkodę, była uznawana za właściwą
i dopiero pózniej uznano ją za niewłaściwą. Poza zakresem jego odpowiedzial-
ności są tzw. błędy nauki, czyli pomyłki w diagnozie i terapii usprawiedliwione
stanem wiedzy. Jeśli podjęte przez lekarza działanie było uzasadnione współ-
czesnym stanem dorobku medycyny i zgodne ze sztuką, ZOZ nie ponosi odpo-
wiedzialności za nieprawidłową diagnozę33.
W związku z ciągłym postępem medycyny lekarz ma obowiązek stałego do-
kształcania się i utrzymywania swojej wiedzy zawodowej na odpowiednim po-
ziomie (nazywa się to ,,ciągłym kształceniem medycznym )34. Unowocześniania
posiadanego zasobu informacji nie należy utożsamiać z podwyższaniem przez
lekarza kwalifikacji, tzn. nabywaniem przez niego dodatkowej wiedzy i nowych
umiejętności (specjalizacje itp.)35.
Lekarz powinien mieć świadomość tego, że pewne metody leczenia, dotych-
czas stosowane, mogły okazać się nieskuteczne, a nawet szkodliwe. Nie można
zarzucić mu niezastosowania się do zasad wiedzy medycznej, jeśli na określony
problem istnieje wiele różnych zapatrywań i jest on przedmiotem niezakończo-
nej jeszcze dyskusji naukowej lub gdy określone metody czy zasady stosowane
są tylko przez niektóre ,,szkoły . Lekarzowi nie wolno stosować tylko środków
33
Zob. niepubl. wyrok SN z 5.02.1974 r., I PR 518/73, Nowe Prawo nr 1/1975, s. 14, w którym
SN stwierdził, że lekarzowi można przypisać winę za błędną diagnozę tylko wtedy, gdy zostanie wykaza-
ne, że nie da się ona usprawiedliwić w świetle aktualnego stanu nauki.
34
Zgodnie z art. 4 ustawy o zawodzie lekarza, lekarz ma obowiązek wykonywać swój zawód,
zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiega-
nia, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz należytą starannością.
35
K. Schreyer: Kształcenie ustawiczne lekarzy atrybut zawodu, obowiązek moralny, wymóg czasu
(świat, Europa, Polska), ,,Plus , 9.10.1996 r.
118 Anna Rososzczuk [900]
powszechnie odrzuconych, a z drugiej strony ma on obowiązek stosowania me-
tod powszechnie uznanych za konieczne36.
W wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 17 grudnia 2003 r.37 stwier-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]